Kartaca

Kartaca
İlkçağ'da Kuzey Afrika kıyısında bugünkü Tunus şehrinin yakınlarında Fenikeliler tarafından kurulan bir koloni.

Milattan önce 814'te kurulan Kartaca'nın kuruluşu, efsaneye göre şöyledir: Bu tarihte Sayda şehrinde Sur'a karşı Elissa adında bir kadının elebaşlığını yaptığı gizli bir ayaklanma hazırlanmıştı. Ancak olay önceden haber alınınca Elissa, taraftarlarıyla birlikte gemilerle gizlice denize açılıp batıya yöneldi. İlk olarak rastladıkları Afrika kıyılarına çıktılar. Burada bir şehir kurmak isteyen Elissa, Kambe hükümdarından toprak diledi. Bu arazi üzerine kurulan kente Kart-Hataç (yeni şehir) adını verdiler.

Kartaca'nın batıya yönelen gemiciler için uygun coğrafî mevkî, geniş ve güvenilir tabii limanlara sâhili olması, kalenin çok sağlam ve topraklarının verimliliği, buranın kısa zamanda gelişerek ticâret merkezi hâline gelmesini sağladı. Bu şehrin ticâret gemileri için dikdörtgen, savaş gemileri için yuvarlak olmak üzere iki limanı vardı.

Kartacalılar, kendi buluşları olan üç sıra kürekten daha çok kürekli ticaret ve savaş gemileriyle Kuzey Afrika kıyılarını, İspanya'yı ve Güney Fransa'yı ele geçirdiler. Romalılar, Akdeniz'in doğusunu hâkimiyetleri altına alırlarken, Kartacalılar da Batı Akdeniz'e yöneldiler. İlk zaman Romalılar'la iyi geçindiler. Kartaca, önce komşu Afrika kavimlerini, ardandan Afrika'daki öteki Fenike kolonilerini hâkimiyeti altına aldı. M.Ö. 6. yüzyıldan başlayarak önce Yunanlılar'la, daha sonra da Romalılar'la mücâdeleye başladılar. Korsika ve Sardinya'yı Yunanlılar'ın elinden alan Kartacalılar, ticârî ve stratejik önemi olan Sicilya'yı ele geçirmeye gayret ederek bâzı bölümlerine yerleşmeye muvaffak olmuşlardı.

Kartacalılar'ın Sicilya'ya yerleşmeleri, Romalılar'la çatışmasına sebep olmuştur. Kartaca'yla Roma arasında yapılan ve tarihte Pön Savaşları denen mücâdele, 120 yıl kadar sürdü. M.Ö. 240 yılında başlayan bu savaşlar sonunda Hannibal, Roma ordusunu mağlup edip 16 yıl Kuzey İtalya'yı elinde tuttu. Ancak Kartaca'dan çok uzaklaştığı için, bir müddet sonra çekilmek zorunda kaldı. Bundan sonra üstünlük, Romalılar'ın eline geçti. Romalılar, Kartaca şehrinin kara ile bağlantısını keserek halkı açlığa mahkum ettiler.

Şehri fedâkarca müdâfaa eden Kartacalılar, neticede teslim olmak mecburiyetinde kaldılar. Ele geçen Kartacalılar, katledildiler. Romalılar, şehrin izi kalmasın diye toprağı sabanla sürdüler. Böylece ünlü Kartaca, tarihten silindi.

Kartaca, aristokrasiye dayanan bir monarşi ile idâre olunuyordu. İki hükümdârla yirmi sekiz senatörden oluşan kurula bir ihtiyarlar meclisi ve bir de bunun üstünde "yüz onlar meclisi" vardı. "Yüz on"lar, hükümdârları, komutanları ve ihtiyarlar meclisini yargılayabilirdi. Orduda sadece komutanlar Kartacalı olup diğerleri ücretliydi. Kartaca, sanatta, dinde ve diğer bilgilerde Fenike'nin bir devamıydı.

Romalılar, M.Ö. 40 yıllarında Caesar, (Sezar) devrinde şehrin eski yeri üzerinde yeni bir koloni kurdular. Burası, Romalılar zamanında ünlü bir sanayi ve ticâret merkezi oldu. 5. ve 6. yüzyıllarda Vandallar'ın başkenti olan Kartaca, daha sonra Bizans İmparatorluğu sınırlarına dâhil edildi. 7. yüzyıldan sonra ise bölge, tümüyle Müslümanlar'ın hâkimiyetine geçti. Bugün, eski Kartaca'dan ancak Romalılar devrinden kalma bâzı yıkıntılara rastlanmaktadır.